Anne Vondelingprijs en Saskia Stuivelingprijs

De winnaar van de Anne Vondelingprijs 2024 heeft haar prijs opgedragen aan haar collega-journalisten in Gaza, van wie vele zijn vermoord, omgekomen of gewond. Zij zei dit in de afsluiting van haar toespraak, nadat zij de prijs in ontvangst had genomen.
In haar rede greep zij terug op woorden van Anne Vondeling, die in de jaren zeventig de politieke journalistiek de functie toedichtte van een “slaperdijk in de democratie”. Journalisten moesten hun beroepsgroep zien als een “democratisch vangnet”.
Lamyae Aharouay: ‘Een slaperdijk in de democratie. Een soort reservedijk, die als de eerste dijk doorbreekt het water tegen kan houden. In dit geval: als de bescherming van de democratie niet in veilige handen is bij de politiek, dan moet de journalistiek die rol overnemen.’ Lees hier de hele toespraak.

Lucas van Houtert: ‘Collega’s, denk niet te klein

Lucas van Houtert, die samen met Mark Wijdeven de Saskia Stuivelingprijs in ontvangst nam, riep zijn collega’s in de regionale journalistiek op niet te gauw te denken dat er te weinig tijd voor een groot project is. ‘Beste collega-journalisten, we hebben niet zozeer last van tijdgebrek, we hebben last van mindset. Te weinig tijd? Draai het eens om: doe je met de tijd die je hebt, de beste dingen die je kunt doen? Als je aan het eind van het jaar terugkijkt op alles wat je gemaakt hebt, wat zie je dan? Een zee van tweekolommers of makkelijke video’s? Of kun je zes, of acht, of tien producties noemen die er in jouw journalistieke omgeving echt toe deden? We denken vaak te klein, omdat we bang zijn dat groot denken meer tijd kost. Het resultaat is dat we gaan krabbelen, als een schaatser die te snel vooruit wil. Maar die vergeet dat je met een mooie lange slag meer meters maakt. Groot denken kost niet altijd meer tijd, maar levert altijd meer op.’ Lees hier de toespraak van Lucas van Houtert.

Eervolle vermelding voor verslaggevers van Het Parool

David Hielkema nam, mede namens zijn collega Tim Wagemakers, de eervolle vermelding in ontvangst voor hun uitgebreide verslaggeving over de politieke onrust in Amsterdam in 2024. De jury schreef daarover: ‘2024 was een intens en lastig jaar in Amsterdam, kijkend naar de spanningen zowel rondom 4 mei, de opening van het Holocaustmuseum, als rond 7 oktober, de voetbalwedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv. De twee Paroolverslaggevers volgden burgemeester Halsema, die in de snelkookpan van haar stad probeerde rust en evenwicht te bewaren. Zij werd daarbij energiek tegengewerkt door enkele hoofdrolspelers op landelijk niveau, niet van plan om te steunen, maar om het allemaal wat moeilijker te maken. Hielkema en Wagemakers beschreven dat in nieuwsverhalen, reconstructies en interviews. Zij volgen de ‘Stopera’ intensief, maar op zo’n manier dat buiten- en binnenwereld met elkaar verbonden bleven. Ook hier geldt dat het onderwerp zowel regionaal als nationaal en internationaal van karakter was.

Juryrapport over 2024

Lees hier het volledige juryrapport over 2024.

vlnr Kustaw Bessems, Maaike Borst en Lucas van Houtert

‘Regionale kranten zijn de laatste jaren belangrijker geworden doordat zij meer werk maken van onderzoeksjournalistiek. Wij agenderen meer.’ Dat zei Maaike Borst op 20 maart 2024 in Nieuwspoort, nadat zij de Saskia Stuivelingprijs had ontvangen van Thom de Graaf, de vicepresident van de Raad van State.

Data over digitale kliks op nieuwspagina’s zijn voor kranten behulpzaam om te weten hoe goed zij erin slagen de lezer te bereiken. Daarover waren de twee regionale journalisten die dit jaar gelauwerd werden, het eens. Dat was, naast Maaike Borst van het Dagblad van het Noorden, ook Lucas van Houtert van het Eindhovens Dagblad. Van Houtert had van de jury een eervolle vermelding gekregen voor de serie van zijn krant over de groeispurt van de regio Eindhoven.

Lees hier het persbericht over de uitslag van de prijs over 2023, het volledige juryrapport en de toespraak van de vicepresident van de Raad van State, Thom de Graaf.

Ook de winnaar van de Anne Vondelingprijs, Kustaw Bessems, gaf die middag zijn visie op de rol van data in de krantenwereld. Bessems was jarenlang chef Digitaal van de Volkskrant. Hij zei dat het zoeken naar kliks het journalistieke vak kan perverteren. Hij ziet het als de taak van de journalist om evenwicht te vinden tussen het benutten van het digitale inzicht in de lezersvoorkeuren en de journalistieke verantwoordelijkheden.

Rechtsstaat

Bessems heeft zijn prijs onder meer gekregen voor de podcast Stuurloos, die hij nu uitwerkt tot een boek. Het stuurloze handelen van de overheid wordt veroorzaakt doordat die veel te weinig vooruitkijkt, meende hij.

Ook riep hij de journalistiek op om zich zorgvuldig te verhouden tot de rechtsstaat en afwijkingen daarvan duidelijk te benoemen. ‘We moeten niet alleen concrete maatregelen signaleren die in strijd kunnen zijn met de rechtsstaat. Want het normaliseren van het gesprek over de rechtsstaat, is al een uitholling op zich. Wanneer iemand beweert dat hij zich aan de rechtsstaat houdt wanneer een besluit met één stem meerderheid is genomen, is dat juist niet wat de rechtsstaat beoogt te zijn.’

Richel

Ook de laudator tijdens de prijsuitreiking, Thom de Graaf, de vicepresident van de Raad van State, haakte in op de kabinetsformatie. Tegen de aanwezige journalisten zei hij: “Inmiddels ben u ook officieel een onafhankelijke institutie die van groot belang is voor de rechtsstaat en die beschermd en versterkt moet worden. De vier onderhandelende partijen hebben dat vastgelegd in het verslag van informateur Plasterk van begin vorige maand. Dat lijkt mij toch een promotie uit de ‘richel’.” Daarmee verwees hij naar PVV-leider Wilders die journalisten (‘behoudens enkele uitzonderingen’) heeft gekwalificeerd als ‘tuig van de richel’.

Maaike Borst zei dat het winnen van de Saskia Stuivelingprijs haar nieuwe energie had gegeven. Die was aan het wegvloeien doordat zij al lang met Ter Apel bezig is en steeds hetzelfde verhaal moest opschrijven over een gemeente die alsmaar niet door de regering en andere gemeenten werd geholpen. ‘Het werd taai en dan is zo’n prijs een mooie opsteker.’

Groeien

Lucas van Houtert zei dat zijn krant aan de bekroonde serie was begonnen omdat de hoofdredactie zag dat de regio Eindhoven haar snelle groei nauwelijks kan accommoderen. ‘Wij wilden de lezers laten zien: dit is iets wat op u afkomt.’ Van Houtert: ‘Het gaat daarbij niet om afkeer van de groei van het aantal buitenlandse werknemers. Er zit iets veel groters achter, namelijk de kloof die er ontstaat tussen die internationals met hun zeer hoge inkomens en de andere mensen die daar heel ver vanaf staan. Er is in de regio geen debat geweest over de vraag hoe ver we willen groeien.’

Volgens vicepresident De Graaf is een van de bedreigingen van de klassieke journalistiek ‘de steeds vloeiender overgang tussen feiten, analyse en opinie, in de hand gewerkt door talkshows en ook podcasts. Hoe scheid je een en ander? In dit kader vraag ik mij weleens af hoe verstandig het is dat talkshows bevolkt worden door politieke journalisten die steeds meer niet alleen ‘duider’ zijn (een interessant fenomeen op zich) maar ook onderdeel van het entertainment dat op de late avond moet worden verzorgd. De parlementaire pers voor de gezelligheid en voor de goede grappen…’

Hij haalde het recente boek Wantrouwen in de wandelgangen, aan waarin Jan Tromp, voormalig Volkskrantredacteur, en Coen van der Ven van de Groene Amsterdammer beschrijven dat in de jaren zeventig de band tussen pers en politici veel nauwer was dan nu. ‘Zou wellicht meer persoonlijke communicatie van politicus en journalist zonder spinners juist kunnen helpen om het papagaaiencircuit waar de recente enquêtecommissie van spreekt, te beperken? Of is dat vandaag de dag volstrekt onrealistisch omdat het nu eenmaal allesoverheersend is?’