Toespraak Andrée van Es bij Ferry Mingelen (prijs 2011)
Juryvoorzitter was Thom de Graaf
Juryrapport prijs 2011
De jury van de Anne Vondelingprijs kent ieder jaar een prijs toe voor een prestatie op het gebied van de politieke journalistiek. Dat kan verslaggeving, duiding of becommentariëring van de Nederlandse politiek in de brede zin van het woord betreffen, maar ook producties die op de Europese politieke besluitvorming toezien of op politiek-maatschappelijke processen in andere landen. Dit jaar gebeurt dat voor de 31ste keer.
Het domein is breed, maar wie naar die drie decennia kijkt, ziet dat de prijswinnende journalistiek meestal nieuwsgaring over en duiding van de Haagse politiek betrof. Dat was ook de oorspronkelijke inzet van Joop den Uyl en de zijnen toen zij het initiatief tot deze Anne Vondelingprijs namen.
In die meer dan 30 jaar bleef ook het uitgangspunt dat de jury oordeelt op basis van de kritische visie van de journalist op de politiek en diens vermogen om politieke vraagstukken op een heldere wijze toegankelijk te maken. Lang gold dit oordeel – en dientengevolge de prijs – alleen de schrijvende journalistiek. Het moest volgens de reglementen gaan om artikelen op papier in kranten en tijdschriften. Grote namen die de Arme Vondelingprijs binnensleepten, kwamen allemaal uit de dag- of weekbladjournalistiek en elk zichzelf respecterend periodiek heeft dan ook wel een prijswinnaar in zijn gelederen gehad. En mocht dat nog niet het geval zijn, dan geeft dat natuurlijk te denken…
Twee jaar geleden werd de prijs door het bestuur van de Anne Vondelingstichting ook opengesteld voor internetjournalisten en dit jaar eveneens voor journalisten van audiovisuele media. De criteria zijn dezelfde gebleven, net als de vooronderstelling dat de te belonen prestatie individualiseerbaar moet zijn, dat wil zeggen grotendeels terug te voeren op één persoon, een enkele keer een duo. De jury heeft die verbreding toegejuicht, al kan het ons fors meer werk opleveren om radio- en televisieproducties door te worstelen. Het belang van kranten en tijdschriften kan niet genoeg worden benadrukt, maar feit is ook dat veel mensen Haagse, Europese of internationale politiek grotendeels via andere media tot zich nemen. Waarom zouden wij die media buitensluiten?
Meestal wordt de Vondelingprijs toegekend voor een in het voorafgaande jaar geleverde journalistieke prestatie die zich boven het gemiddelde en boven prestaties van anderen verheft. Een jaarprijs zogezegd. De jury heeft echter gemeend deze keer niet een jaarprijs toe te kennen, maar bij wijze van hoge uitzondering de Anne Vondelingprijs te bestemmen voor een politiek-journalistiek oeuvre dat zich nagenoeg over de volle tijdperiode van het bestaan van de Vondelingprijs uitstrekt. Het woord oeuvre is meestal gereserveerd voor kunstenaars, maar de jury neemt de vrijheid om de reikwijdte van dit woord op te rekken tot journalistieke woordkunstenaars. Woordkunstenaar moetje zijn om ingewikkelde politiek in kort bestek zorgvuldig én begrijpelijk aan een groot publiek te kunnen uitleggen.
Het oeuvre dat wordt beprijsd en geprezen is in dit opzicht van een constante hoge kwaliteit en mag redelijk uniek worden genoemd. Het is niet in geschreven vorm tot stand gekomen, maar bestaat uit decennia televisiegeschiedenis. De jury heeft, nu het bestuur van de stichting dit jaar besloot om de prijs ook voor televisie- en radiojournalistiek open te stellen, direct van deze mogelijkheid gebruik gemaakt om hèt gezicht van de politieke verslaggeving van de publieke omroep te huldigen. De jury was unaniem in haar keuze en is tevreden dat zij dit jaar door het bestuursbesluit om ook televisie- en radiojournalistiek toe te laten in staat is gesteld om deze keuze te maken. Het is hooguit wat laat in zijn loopbaan, maar bij de eerste de beste gelegenheid is het wel raak. Dat is maar goed ook, want wie weet vinden hij of zijn werkgever het eind van dit jaar bij het bereiken van de nu nog pensioengerechtigde leeftijd het welletjes. Het is een eer om de Anne Vondelingprijs 2011 toe te kennen aan NOS-presentator, verslaggever en duider Ferry Mingelen.
Ferry Mingelen liet in een eerste reactie op de radio weten dat als de prijs al eerder was opgesteld voor audiovisuele producties hij die dan ook al eerder had verdiend. De jury houdt wel van deze openhartige, niet door valse bescheidenheid benevelde, expressie van zelfbewustzijn. Maar het kan zijn dat deze radioboodschap gepaard ging met dat kleine spottende glimlachje waar Mingelen het patent op heeft en dat kan duiden op milde ironie, een aanzet tot zelfspot of gewoon een beschaafde vorm van cynisme. Maar ja, op de radio zie je dat niet en daarom is het maar goed dat hij normaliter hoorbaar èn zichtbaar is.
De loopbaan van Ferry Mingelen begon in 1969 als leerling stadsverslaggever bij het Vrije Volk, 43 jaar geleden, met een kapsel (of gebrek daaraan) dat helemaal bij die tijd hoorde. Daarna volgde in de jaren zeventig de politieke redactie van Trouw, waar ook andere latere Vondelingprijswinnaars als Ten Hoove en Goslinga toe behoorden en vervolgens werd hij correspondent voor de GPD-bladen in Brussel. Ook de GPD mag nu dus trots zijn op een Vondelinglaureaat uit de eigen gelederen. Dat zal helaas de voorgenomen opheffing van het bureau niet weten te voorkomen. Bij wijze van zijdelingse opmerking zij gezegd dat de jury deze ontwikkeling, die het zo gekoesterde pluralisme van de journalistiek verder onder druk zet, betreurt.
Het is eigenlijk verwonderlijk dat Ferry Mingelen nog een loopbaan had vóór zijn entree in de televisiejoumalistiek, vermoedelijk kan nagenoeg niemand zich herinneren dat er een politiek leven was zonder Mingelen op tv. In 1984, toch wel een eeuwigheid geleden, werd hij presentator bij Den Haag Vandaag. Den Haag Vandaag was, net als Mingelen nu, een instituut, een Monsieur op televisie. Dit programma moest om voor de jury onnaspeurbare redenen eerst worden ingevoegd in een breder nieuwsprogramma om vervolgens als herkenbare rubriek gewoon in het luchtledige op te lossen. Alleen Ferry Mingelen bleef. En omdat hij in de loop der jaren volledig was samengesmolten met het programma en het merk Den Haag Vandaag, denkt menigeen dat de rubriek nog steeds bestaat. Enkel en alleen omdat Mingelen in de camera over Haagse politiek praat.
Ferry Mingelen heeft jarenlang het nieuws gepresenteerd en van duiding voorzien vanuit een kleine Haagse studio met de autocue binnen handbereik, maar ook daarin kwam verandering. Al weer enige jaren zien wij hem nu stand-ups doen aan de overzijde van het Binnenhof. Geen tevoren (door hemzelf geschreven) geschreven teksten maar a 1’improviste met een kladje vol aantekeningen en met de uitdaging om instant kwaliteit te leveren, direct, spontaan en toch zorgvuldig en in goed gebeeldhouwde zinnen. Bovendien wordt hij tegenwoordig ondervraagd door minder ingevoerde anchormen en -women en moet hij dus ook nog doen voorkomen dat elke opmerking uit de Hilversumse studio logisch en intelligent is. De manier waarop hij dat doet is inmiddels welhaast legendarisch. Dat korte lachje, eigenlijk niet meer dan de aanzet van een lachje, net voordat hij spreekt. Wie heeft dat niet eens proberen na te doen? Mingelen is een van de weinige journalisten, misschien wel de enige, die geparodieerd werd door zeer bekwame cabaretiers. In de politiek geldt dat als een eer, ik hoop in de journalistiek ook. Jammer dat Thomas van Luyn hier niet is voor een korte voorstelling bij wijze van laudatio.
Een duider moet niet verward worden met een commentator, althans niet volgens Mingelen. Een duider legt de feiten uit, natuurlijk met een eigen interpretatie. Een commentator voegt er een persoonlijke beschouwing aan toe, prikkelend, provocerend, analyserend. Mingelen is niet van het commentaar, hij is meer van de vertaling. Een soort omgekeerd prisma: alle kleuren van de regenboog komen bij hem binnen om vervolgens via hem als een heldere lichtbundel de huiskamers in te schijnen. Een meester in duiding, meent de jury: het vermogen om taal eenvoudig te gebruiken, om informatie te kunnen filteren en te analyseren en tegen de achtergrond van de parlementaire geschiedenis te markeren.
Het niveau van die duiding is in die 28 jaar van politieke televisie onverminderd hoog gebleven. Ferry Mingelen is op zijn best als hij in een camera als een vriendelijke en soms vileine huisvriend de regels van het politieke spel uitlegt en professionele politici de maat neemt zonder ze te kwetsen. En hij is op zijn best als de cameraman op een vaste plek staat en hij niet in de kluwen jonge nieuwshonden moet proberen een quootje van een Kamerlid te krijgen terwijl zijn cameraman net een andere kant op is gegaan.
De jury meent dat de constante hoge kwaliteit van het televisiewerk van Mingelen samenhangt met zijn vermogen om telkens weer interesse op te brengen en plezier te houden in zijn noeste arbeid. Een bedevaart naar Santiago de Compostella heeft hem wellicht onthechter en beschouwender gemaakt, maar geen afbreuk gedaan aan de scherpte van zijn analyses en interviews. De jury memoreert ook de grote en lange staat van dienst van Mingelen als debatleider tijdens verkiezingscampagnes en presentator van verkiezingsavonden binnen en buiten de studio’s. De jury betwijfelt of er een congreszaal in Nederland is, die hij niet van binnen en buiten heeft gezien.
Een heel bijzonder kenmerk van de journalist Ferry Mingelen is volgens de jury de voortreffelijke combinatie van alom aanwezig zijn en toch bij voortduring op de achtergrond blijven. Een gave die weinig journalisten gegeven is, laat staan politici. Professioneel, authentiek en toch niet dominant. In zekere zin ook ongekleurd. Niet alleen opereert hij onpartijdig, hij blijft ook op afstand. Mingelen stelt er een eer in niet met politici in het café te worden gezien. Dat is volgens hem beter voor hem en voor de politici en bovendien, zoals hij zelf zegt, zijn ego heeft dat niet nodig.
Een rustige en pragmatische opvatting van zijn vak heeft Ferry Mingelen gemaakt tot wat hij nu is: stabiel, zeer betrouwbaar, vooraanstaand, gezaghebbend. Zo vanzelfsprekend aanwezig dat zijn voornaam een soortnaam is geworden, zoals bij de ferry’s, de jonge politieke commentatoren in nrc.next. Aan de kwaliteiten van Mingelen is dus inmiddels ook nog die van de leermeester toe te voegen
Na zoveel lof is het natuurlijk onvoorstelbaar moeilijk om nog gewoon maar door te gaan. Toch vermoedt de jury dat de laureaat dat nog wel even zal doen. En waarom ook niet? Het politieke klimaat is zo turbulent en zo wisselvallig dat een rustpunt en vertrouwd observator dringend gewenst blijft. Ferry Mingelen heeft het gezag om dat als vanouds te doen. Bovendien ziet hij er elk jaar weer jonger uit, dus hij kan nog lang mee.
Na deze terechte lofzang, maakt de jury graag van de gelegenheid gebruik om hoofdredacteuren, voorlichters, mediawatchers, lezers, kijkers en luisteraars, politici en anderen op te roepen ook volgend jaar weer journalisten te nomineren. Zij kunnen ook zichzelf onder onze aandacht brengen. En wie zou er niet in de voetsporen van eerdere Vondelingprijswinnaars willen treden?
Den Haag, 27 juni 2012
De jury van de Anne Vondelingprijs,
Thom de Graaf, voorzitter
Carla van Baalen
Maria Henneman
Geert Jan Laan
Johan Remkes
Hilde van Dijk, secretaris