Juryvoorzitter was Roel Janssen
Anne Vondeling schreef in 1976, in zijn bij deze gelegenheid wei vaker aangehaalde boek Tweede Kamer: lam of leeuw?, over de politiek:
[ik citeer]„Doen wij wei ons best duidelijk te maken waar we mee bezig zijn; geven wij niet alleen tekst, maar ook uitleg? Steeds meer gebieden van het leven worden binnen de politiek getrokken. Het gevolg is dat de politiek onoverzichtelijker, ingewikkelder wordt. Daardoor ontglipt de politiek gemakkelijk aan het bevattingsvermogen van de burgers-kiezers.” [einde citaat]
Impliciet maakt Vondeling duidelijk dat de rol van de parlementaire journalistiek van wezenlijke betekenis is voor de overdracht naar en voor de acceptatie door de burgers-kiezers van alles wat zich in het politieke wereldje afspeelt.
Deze vaststelling van 1976 heeft veertig jaar later niets aan betekenis Ingeboet. De politiek is hooguit nog complexer en onoverzichtelijker geworden. De rol van de journalistiek en de invloed van de media trouwens ook.
Terzijde: Vondeling schreef in 1976 dat er maar liefst 65 journalisten aan het Binnenhof werkzaam zijn. Dat is tegenwoordig wél veranderd. Er zijn ruim 300 journalisten geaccrediteerd, en er lopen inmiddels ook meer dan honderd voorlichters van de rijksoverheid rond. Wat hetzelfde Is gebleven: die 300 journalisten op en rond het Binnenhof functioneren als de kritische volgers van het politiek bedrijf, en ook als intermediair tussen politiek en samenleving. Dat is vaak een ambivalente en soms een ronduit antagonistische verhouding.
Anne Vondeling streed tegen de verloedering van de Nederlandse taal. Hij streefde naar het gebruik van duidelijk en correct Nederlands – ook in het politieke domein. Ais voorzitter van de Tweede Kamer liet hij niet na steeds te wijzen op helder en begrijpelijk taalgebruik. Vandaar dat de prijs voor heldere, parlementaire journalistiek naar hem is vernoemd.
Je zou kunnen denken: helder taalgebruik, dat is een makkelijk criterium voor de beoordeling, want slecht geschreven stukken kun je terzijde schuiven. Maar gelukkig is er veel goed parlementair journalistiek werk. Dag na dag geschreven, in teamverband met de parlementaire redacties.
De jury van de AVP 2014 heeft zich door de volgende criteria laten leiden bij de beoordeling van de inzendingen: helder en begrijpelijk taalgebruik – ik noemde het al.
Daarnaast:
Inzicht in de parlementaire en politieke gang van zaken
Reflectie op het politieke bedrijf
Stilistische kwaliteit
Vernieuwend genre
Agenderend, ‘ander’ licht werpen op de politieke actualiteit
Kritisch observatievermogen nu het politieke systeem van alle kanten onder druk staat
Onafhankelijkheid
De jury heeft dit jaar negen ingezonden of aangedragen nominaties ontvangen, waarvan er één na sluitingstijd binnen kwam, en daar zelf nog enkele namen ter overweging aan toegevoegd.
Het is een bescheiden oogst, als je in ogenschouw neemt hoeveel politieke en parlementaire journalisten er in Den Haag rondlopen. Daar staat tegenover dat vrijwel alle inzendingen van hoge kwaliteit waren.
Het was – en ik spreek niet alleen voor mezelf maar voor alle juryleden – een genoegen om de inzendingen te lezen. We lazen geen tranentrekkende emo-journalistiek, geen hijgerige stukken, geen 20 seconden statements. Geen oprispingen van de hyperige mediacratie. Maar gedegen vakwerk. Gebaseerd op eigen onderzoek, kennis en ervaring, zorgvuldig gedoseerd, goed geschreven, betrokken en relevant.
Toch wil de jury twee kanttekeningen maken.
Er waren dit jaar geen inzendingen van de regionale pers. Terwijl er in de regio toch heel wat aan de hand is geweest het afgelopen jaar. Van schandalen in Limburg tot aardbevingen in Groningen. Verheugend dat enkele weken geleden de MJ Brusseprijs is uitgereikt aan twee journalisten van de Limburger/Limburgs Dagblad, voor hun boek over los van Rey. En er waren ook geen inzendingen van nieuwe media, de populaire en succesvolle nieuwssites op het internet. Dat is jammer, want daar zit veel talent, jeugdig elan, ambitie en creativiteit. Daar bloeit het genre van de long reads. Er zijn actieve opinie-websites. We hopen deze sites volgend jaar te kunnen verleiden om de beste stukken van hun medewerkers in te zenden. Wellicht kan de Stichting Anne Vondelingprijs dat stimuleren met een aparte aanmoedigingsprijs.
Kort iets over de thema’s van de ingezonden artikelen en series. Ze beslaan een breed scala aan onderwerpen, van de waterschappen tot een almanak van de politiek. De hervormingsagenda van het kabinet Rutte II, de veranderingen in de sociale zekerheid en zorg, de positie van de rechtsstaat, de relatie van Nederland met Europa, de anatomie van de politieke macht in Nederland, analyses van de politieke waan van de dag. En dit alles in columns, artikelen, series, complete tijdschriften en zelfs een boek.
De meeste inzendingen voldoen ruimschoots aan de criteria ‘genre-vernieuwend’, goed geïnformeerd, scherp op de actualiteit, onmisbaar om het politieke bedrijf te begrijpen. Het is een schrale troost voor degenen die net niet winnen: ook zij zijn goed. Aanmoediging: stuur volgend jaar weer in! Koester de zoete smaak van de nominatie.
Maar er Is er één die als eerste over de finish gaat. En er bestond geen moment twijfel bij de jury, we waren er in één gespreksronde uit.
Dames en Heren.
De jury is van oordeel dat Tom-Jan Meeus, politiek redacteur van NRC Handelsblad, met kop en schouders boven de overige inzenders uitsteekt. Met zijn rubriek ‘Haagse invloeden’ scoort hij op alle criteria.
Zijn rubriek in NRC Handelsblad Is uitgegroeid tot een genre op zich. Het Is het eerste waar je nieuwsgierig naar bent in de zaterdagkrant. Je zou de stijl ervan kunnen omschrijven ais een vorm van slow journalism in de Nederlandse politieke journalistiek.
De stukken van Tom-Jan blijven je ‘bij’. Ze zijn geschreven alsof je over de schouder meekijkt met de verwonderde journalist, en juist dat maakt ze zo sterk. Tom-Jan doet zich voor als belangstellende buitenstaander, maar uit zijn bronnen en informatie – die je vaak nergens anders vindt – blijkt dat hij buitengewoon goed geïnformeerd is. Zijn stukken gaan over het Haagse toneel, over de acteurs en het spel, en nog meer over wat er zich achter de coulissen afspeelt. Hij slaagt er in om onderwerpen in een breder perspectief te plaatsen. Het zijn de observaties van een ‘politieke antropoloog in de biotoop van Den Haag’.
Zoals één van de juryleden het verwoordde: ‘Tom-Jan Meeus schrijft op bewonderenswaardig hoog niveau; hij is consistent; heeft een hoog analytisch gehalte; schrijft welhaast essayistisch; maakt het doen en laten van het parlement meer dan Inzichtelijk.’
Het is daarom een groot genoegen om de minister van Buitenlandse Zaken uit te nodigen om na een korte Inleiding de Anne Vondelingprijs 2014 aan Tom-Jan Meeus uit te reiken.
Den Haag, 24 juni 2015
De jury van de Anne Vondeling Prijs
Roel Janssen, voorzitter
Bert van den Braak
Maria Henneman
Sywert van Lienden
Jan Schinkelshoek